4 Aralık 2015

Höness sevgisi

Mehmet Şoll zədə səbəbindən xəstəxanalıq olur. Əməliyyat filan, uzun müddət futboldan uzaq qalacaqdı. "Bavariya"ya lazım olmadığını düşündüyü anda qapı döyülür, palataya daxil olan Uli Höness elə ordaca 2 illik müqavilə təklif edir, həm də Şollun həmin 2 il ərzində oynamayacağını bilə-bilə...

İllər sonra Şolldan soruşurlar: Yenidən dünyaya gəlsən, nə olmaq istərdin? Cavab: Uli Hönessin iti.

29 Kasım 2015

Üçbucaqlar və yetişdirdikləri futbolçularla qazanılan qələbələr


İçəri girirsən. Barselona şəhərinin mərkəzində yerləşən köhnə, kərpicdən olan ferma ev ən yaxşı gənclər akademiyasına ev sahibliyi edir. Sizi dostyana qarşılayıb, qəhvə təklif edirlər. “La Masia” – katalan dilindən tərcümədə “ferma evi” mənasını verən “Barselona”nın akademiyası, “Milan”ın əfsanəvi “Milanello” məşq bazasını andırır. Hər iki təsis insanların birlikdə vaxt keçirməsi, kofe içməsi üçün nəzərdə tutulmuş yerləri xatırladır. Hərçənd “Masia” bənzərsizdi. O, qapının arxasındakı “Kamp Nou” stadionunda oynayan, dünyanın ən yaxşı komandası – “Barselona”nın yarısını "istehsal" edir. Lionel Messi, Xavi, Andres İnyesta və Karles Puyol bu ferma evində yetişiblər. “Liverpul”lu Pepe Reyna, “Arsenal”lı Sesk Fabreqas və “Everton”lu Mikel Arteta da həmçinin... Birlikdə dünyanın ən yaxşı 11-liyi ola bilərlər. Xoşbəxtlikdən “Masia”nın sirrini mənimlə paylaşmaları üçün akademiyanın 3 üzvü – Albert Kapelyas, Ruben Bonastre və skautlar qrupunun rəhbəri Pep Boade ilə birlikdə eyni masa arxasında oturmaq imkanım oldu.

Ferma evinin yüksəlişi 1990-cı ildə, Yohan Kroyf “Barselona”nı çalışdırdığı zamana təsadüf edir. Kroyf böyük futbolçu olub, ancaq onun kluba əsl hədiyyəsi gənc oyunçuları yetişdirmək idi. O, dünyanın ən yaxşı 3 gənc akademiyasından ikisini (“Ayaks” və “Barselona”) qurdu (“San Paulo” akademiyası müstəqil fenomendi). Kroyf “Barselona”da futbolçuların ötürmələrə söykənən məşq sessiyalarını başlatdı. Ona görə futbol meydanda üçbucaqlar yaradaraq paslaşmaq idi. Kroyf bunu bacaran futbolçuları seçirdi. Bu, “Barselona”nın əsas prinsipi olaraq qalır.

Kapelyas: “Oyunçular meydanda həmişə üçbucaq yaratmalıdılar”.

“Masia” təkcə yaxşı futbolçular deyil, həm də yaxşı insanlar yetişdirməyə çalışır

Boade: “Buradakı 50 oğlana ailəmizdən biri kimi yanaşırıq”. O, bunu yalandan, söz xətrinə demədi. Bəzi akademiyalar militarist qaydalarla idarə olunur, amma “Barselona”nın məşqçiləri katolik analara bənzəyirlər. Bu ailədə uşaqlar ev yeməkləri yeyir, tapşırıqlarını yerinə yetirir və öz davranışlarına diqqət yetirməyi öyrənirlər. Bəzən onlardan biri komandadan ayrılanda, digəri “Masia”nı tərk edən uşaqdan daha yaxşı futbolçu olmasında özünü günahlandırıb, ağlayır.

Akademiyadan çıxan oyunçular ulduz olduqdan sonra belə, tez-tez “evləri”ni ziyarət edirlər.

Boade: “Messi və İnyesta bəzən yemək üçün bura gəlirlər. Valideynləri kimi, bizə də problemləri ilə gəlmişdilər”.

Bonastre əlavə edir: “Messi, İnyesta və Viktor Valdes - onlar normal oğlanlar idi. Biz onların zəfərlərini də bilirik, çətin günlərini də”. “Barselona”nın əsas komandası geniş ailədi. “Masia”nın yeməkxanasının ağ divarında 1988-ci ildən qalmış bir foto var; 20 saçı uzun yeniyetmə oğlanın fotosu. Aralarındakı ən sısqa oğlan “Barselona”nın hazırkı baş məşqçisi Pep Qvardioladı. Yanında dayanan digər iki futbolçu isə onun köməkçiləri – Tito Vilanova və Aureli Altimiradı.

“Dairə yumrudu” – Kapelyas

“Masia”da yetişənlər indi buranı idarə edir. Kapelyas sözünə davam edir: “Qvardiola “Masia”dakı hər oyunçunun nəyə qadir olduğundan xəbərdardı. O, indidən 3 il sonra kimlərin əsas komandaya qoşulacağını bilir. Qvardiolanın ofisinin qapıları akademiya məşqçilərinin üzünə açıqdı”.

Bu əməkdaşlıq öz bəhrəsini verir. İstənilən məşqçi Messini komandasında oynadar, çünki o, dahidi. Amma.. Kapelyas əlavə edir: “Pedro ulduz deyildi. Pedro şanslı idi, çünki Qvardiola onu yaxşı tanıyırdı”.

“Barsa”nın məqsədi əsas komandanın yarısını “Masia”dan çıxan oyuçulardan təşkil etməkdən ibarətdi. Qısa müddətdə bu göstərici 60% də ola bilər.

Gənclərdən biri əsas komandaya qoşulanda, məşqçilər “Masia”nın köhnə oğlanlarından birinə, məsələn, İnyestaya ona yaxşı baxmasını tapşırırlar. İnyestanın cavabı belə olur: “Narahat olma, ona ən yaxşı şəkildə baxacağıq”.

Bonastre: “Əsas komandada oynamaq futbolçularımıza asan gəlir, çünki Xavi və İnyesta ilə birlikdə oynamaq akademiyadakı gənclərlə müqayisədə daha asandı”.

Bəlkə də “Kamp Nou”nu yaxından tanımaları onlara kömək edir: yataqxanaları belə, stadionun içərisindədi. Məşqçilərin sözlərinə görə, böyük klublardan çox az bir qisminin gənc oyunçulara şans verməyə cəsarəti çatır. “Barsa” və “Real”ın gəncləri qarşılaşanda onların təxminən eyni səviyyədə olduqlarını görürsən. Amma “Real”ın gəncləri çox nadir hallarda əsas komandaya düşə bilir. Bütün bunlar “Barselona”nın göstəriş xatirinə olan təbliğatı kimi görünə bilər, amma gerçək olan bir şey var, bu da “Masia”nın daha yaxşı işlədiyidi.

Bunun isbatını həftə sonları “Kamp Nou”da görə bilərsiniz: üçbucaqlar və yetişdirdikləri futbolçularla qazanılan qələbələr... (Saymon Kuper, 2009)

“Barselona” adlanan, özündə bu mükəmməl sistemi, mədəniyyəti ehtiva edən geniş ailə 116-cı ilinə qədəm qoyur. Sevimli Saymon Kuperdən bu yazını paylaşmaq üçün əlimə daha yaxşı fürsət düşməyə bilərdi. “Barselona”nın yaranışı bəhanəmiz olsun.

25 Kasım 2015

Best haqda bilmədiklərimiz - Barri Flayın qələmindən


Adətən adını eşidən əksəriyyət oynadığı futbolu öydükdən sonra içkiyə, qadınlara düşkünlüyündən danışır. Dumanlı Albionun əsl "dumanlı" oğlanının bilmədiyimiz fərqli yönləri də var idi. Barri Fray - yaxın dostu - Bestlə vidalaşmaq üçün qələmini işə salanda onlardan bəziləri gün üzünə çıxdı.

Best 17 yaşında qazandığı nə varsa, ailəsinə göndərərdi. Əlində bir şey qalmayanda imdadına Fray yetişərmiş. Belə bir gündə həmin yazıdan qısa bir hissə paylaşmaq pis olmaz deyə düşündüm:

"İllər sonra köməyə ehtiyacım olanda Corc məni unutmadı, hətta milyon dəfə artığını qaytardı. "Dansteybl Taun"a - ard-arda 8 il idi ki, çıxış etdiyi liqanı sonuncu sırada bitirirdi - yeni baş məşqçi təyin olunmuşdum. Məşqçi kimi ilk işim idi. Birinci oyunda stadionda cəmi 34 azarkeş var idi. Pul yox, komanda batmaq üzrə.. Məşqçilik karyeram başlamamış bitməyə yaxın idi.

Həmin yay Mançesterdə gecə klubunda Bestlə görüşdüm. Ondan mövsüm öncəsi "Dansteybl Taun" forması ilə, qonaq qismində meydana çıxmasını istədim. "Mançester Yunayted"lə hələ də müqaviləsi olmasına baxmayaraq razılaşdı. İyulda "Mançester Yunayted"ə qarşı oynadıq. Stadiona 34 əvəzinə 10 min adam toplaşmışdı. Kənarda isə 5 min azarkeş var idi. Bu, inanılmaz idi. O günə kimi insanların "Dansteybl Taun", o cümlədən mənim məşqçiliyim haqqında məlumatı yox idi. Oyundan əldə edilən gəlir sayəsində klubu yenidən qurduq.

İki il sonra "Dansteybl Taun" prezidenti həbs olundu. İki ay nə mən, nə də futbolçular maaş ala bildi. Yenə Besti imdada yetişdi. Bizimlə birlikdə "Luton Taun"a qarşı oynadı; heç nə tələb etmədən. Stadion doldu və hamı məvacibini aldı.

Bu da son deyil. "Barnet"də işləyəndə oxşar vəziyyət yaranmışdı. 6 həftə idi ki, klubda heç kim maaş almırdı. Vəziyyət bərbad, aşağı liqaya düşməyə yaxınıq. Bu dəfə də Best köməyimizə çatdı. Qonaq oyunçu qismində "Spurs"ə qarşı meydana çıxdı. O gecə klubun maliyyə problemləri həll olundu.

Bestə borcluyam, həmişə də belə olacaq. O olmasa, məşqçilik karyeramın davam edəcəyini düşünmürəm. Best mənim 31 illik dostum idi.

Qəzetlərdə yazılan Corc Best mənə yaddı, elə birini tanımıram. Mən böyük insanı və dünyanın ən yaxşı oyunçusunu tanıyıram.

Corc kiminsə onun üçün pis olmasını istəməzdi, çünki o, yaxşı həyat keçirdiyini qəbul edirdi. Sonda alkoqolizmə qarşı mübarizəsi bir az uzun müddət davam etdi. Xəstəlik kimi bir şey idi və qarşısını almaq üçün heç nə etmirdi.

Sadəcə, futbolçu karyerası kimi, həyatının da erkən bitməsinə görə təəssüflənirəm. Ancaq bir şeydən əminəm: Corc Best heç vaxt unudulmayacaq".

9 Kasım 2015

Life Kinetik

"Life Kinetik" müxtəlif beyin məşqlərini özündə birləşdirən bir sistemdir. Bu məşq sisteminin məqsədi beyinin imkanlarından ən yaxşı şəkildə istifadə etməyi təmin etməkdir. Kənardan baxanda "bunu etməyə nə var ki?" deyə biləcəyimiz qədər sadə hərəkətləri özündə birləşdirən "Life Kinetik" 3 hissədən ibarətdir:

1) bədənin idarə olunması
2) vizual qavrayışlar
3) yaddaş, xatırlama, hisslə bağlı bacarıqların inkişafı.

Bu məşğələlər nəticəsində beyinin ətrafdakı hərəkətlənmələrə reaksiyası daha da sürətlənir, qısası, daha tez düşünüb, reaksiya verə bilirik. Almaniyada təkmilləşən sistem idmanda da geniş tətbiq olunur. "Life Kinetik"i idman dünyasında məşhurlaşdıran alman xizəkçi Feliks Noyroyterdi. Sevərək tətbiq edənlərin başında isə Yürgen Klopp gəlir. "Borussiya"da işləyəndə hər çərşənbə gününü "Life Kinetik"ə ayırırdı. Yığırdı Roysu, İlkayı, Levanı filan başına, hərəsinin əlində 2-3 top, atıb tuturdular. Əlləri bir-birinə vuraraq, çarpaz formada tutaraq və s., müxtəlif variantların üzərində işləyirdilər. Klopp bir neçə dəfə "Life Kinetik"dən sonra oyunçularının meydanı görməsində böyük irəliləyiş olduğunu deyib. LK ən çox da "first touch" üçün ideal məşğələlərdəndir. Hazırda Almaniya başda olmaqla, Avropanın əksər klublarında tətbiq olunur. Nümunə kimi bu videoya baxa bilərsiniz:


3 Kasım 2015

Monika


Gəncliyi 80-lərin sonu, 90-ların əvvəllərinə təsadüf edənlərlə qadın tennisi haqda danışsanız, mütləq söhbətin böyük bir hissəsində Şteffi Qrafın adını eşidəcəksiniz. Qeyri-adi heç nə yoxdu. Necə indi ağzımızı açıb tennis deyəndə, avtomatik Serena eşidirik, o dövr üçün də Qraf elə idi. İmkan düşmüşkən onlardan bir də Monika Seleşi soruşun. Qrafın hegemonluğuna kölgə salan yuqoslav qız haqqında da mütləq danışası bir şeyləri olacaq.

Seleş oyununu ən çox bəyəndiyim qadın tennisçidi. Old school tennisə marağımı artıranların başında onun adı gəlir. Monika haqqında kiçik bir tarixçə danışacam. Sözünü etdiyim hadisə olmasa, bəlkə də bu gün Açıq erada ən çox Böyük dəbilqə qazanan qadın tennisçiləri sadalayanda Qrafın adını ən başda çəkməyəcəkdik.

Seleş 1992-ci ildə 3 Böyük dəbilqə seriyalı turnirin ("Avstraliya Open", "Fransa Open", "US Open") qalibi olmuşdu. 1993-ün startında da üzərinə düşən tapşırığın öhdəsindən gəlmiş, finalda Şteffini məğlub edərək "Avstraliya Open" zəfəri ilə mövsümə başlamışdı. Başa düşdüyünüz kimi, WTA reytinqində birinci pillədə qərarlaşan tennisçi Seleşdən başqası deyildi.

30 aprel, 1993, Hamburq. O vaxtkı adı ilə "Citizen Cup"ın 1/4 finalında Monika Seleş Maqdalena Maleyeva ilə qarşılaşırdı. Monika ilk setdə 6:4 hesabı ilə qalib gəlmişdi. İkinci setdə də üstün tərəf yuqoslav tennisçi idi: 4:3. 7-ci qeymdən sonra yaranan fasilə zamanı tennisdə bənzərinə rastlamadığım bir şey oldu. Oyunu birbaşa arenadan izləyən Qünter Parxe adlı alman azarkeş Seleşi kürəyindən bıçaqladı. Xəstəxanaya aparılan Monikanın vəziyyəti normal idi. Sağlığı üçün bir problem olmasa da, tennisə qayıtması çətin görünürdü. Üstəlik həmin günlərdə atasına xərçəng diaqnozu qoyulduğu barədə xəbər almışdı. Həmkarları isə ona biganə yanaşırdılar. Sanki hamısı onun karyerasını bitirməsini istəyirdi.

Monikanın bədəni tennis oynamaq istəsə də, beyni hər dəfə korta yaxınlaşanda həmin günə qayıdırdı. Depresiyaya düşən Seleş çarəni yeməklərdə tapmışdı. Özünün dediyi kimi, o artıq kartof qızartması yemək üzrə çempion idi.

WTA hadisədən sonra Seleşin birinciliyini saxlamaqla bağlı təklif irəli sürsə də, Qabriela Sabatinidən başqa turda olan qadın tennisçilərin heç biri bununla razılaşmadı. Seleşin özündə güc tapıb tennisə qayıtması 2 ilini aldı. Qayıtdı qayıtmağına, hətta "Avstraliya Open"in qalibi də oldu. Ancaq heç vaxt əvvəlki Seleş ola bilmədi. Bir də, heç vaxt Şteffinin vətəni Almaniyada korta çıxmadı.

Hadisəni törədən Qünter Parxeyə gəlincə, o, Şteffi Qrafın fanatı idi. Parxe psixoloji cəhətdən problemləri olduğu üçün həbsxana əvəzinə, xəstəxanaya göndərildi.

Həmin zaman Seleşin heç 20 yaşı tamam olmamışdı. Buna baxmayaraq, o artıq 8 Böyük dəbilqə turnirinin qalibi idi. Bunu əfsanə adlandırdığımız tennisçilərdən (Serena, Navratilova, Qraf, Kort, Evert) heç biri bacarmayıb. Oyunlarına baxmaq imkanınız olsa, fürsəti əldən verməyin. Məsələn, Qrafla oynadığı Fransa Open-92 finalı başlanğıc üçün idealdı. Hamburq hadisəsi həm Seleşin, həm Qrafın "Wikipedia"sında öz əksini tapıb. Birində karyerasının qırılma nöqtəsi kimi, digərində isə 22 BD titulu kimi...

19 Ekim 2015

SuperBrat


"Londonda oteldə idim. Yatmağa çalışırdım. Gec idi, 11-12 olardı və ertəsi gün TV-də şou proqrama, ya da ona bənzər bir dəvətə qatılmalı idim. Yuxarıdan pis səslər eşidirdim. Gecənin bu vaxtı kim olar? - deyə düşünürdüm. Elektro gitarada "Rebel Rebel"i tərəddüd içində çalırdı. Dayanırdı, sonra yenidən başlayırdı. Necə ifa etmək lazım olduğunu göstərmək üçün yuxarı qalxdım. Qapını açdım və "Əgər sən ifa edirsənsə..." demişdim ki, sözüm yarıda qaldı. Con Makinro idi. Zarafat etmirəm (gülür). O zamanlar özünü gitara ifaçısı zənn edən Makinro idi. Belə şeylər filmlərdə olur, hə?" - Devid Boui.

Söhbət məşhur tennisçi Con Makinrodan gedir. Tennisin nisbətən yuxarı təbəqəyə daha çox xitab edən idman növlərindən olduğu sirr deyil. Bu səbəbdən də tennisdə etik qaydalara riayət olunması digər idmanlara nisbətən daha önəmlidi. Amma bu adam başqa idi. Oyununu canlı izləyənlər hər dəfə yeni bir söyüş öyrənirdilər. Özündən çıxan kimi açırdı ağzını. Hətta bir ara söyüşlər eşidilməsin deyə kortlardakı mikrofonları yığışdırmaq istəyirdilər. Xüsusilə də hakimlər ondan çox çəkiblər. Bir Stokholm-84 hadisəsi var ki, dillərə dastan. Çox vaxt da tələbində haqlı olurdu. Uduzmağı heç vaxt qəbul edə bilmirdi. Karyerasını bitirəndən sonra veteranlar arasında oynanılan görüşlərdə çıxış edirdi. Orda belə Makinronu tez-tez etiraz edərkən görə bilərdiniz. Bu və bənzəri hadisələri nəzərə alan ingilis mediası ona "SuperBrat" ləqəbini uyğun bilmişdi.

Xarakterinin beləliyinə baxmayın, Makinro həm də dövrünün ən yaxşılarından olub. Kontinental forhəndiylə tanınırdı. 4 "US Open", 3 "Uimbldon" çempionluğu var. O da "Rolan Qarros" zərərçəkənləri qrupuna daxil olan məşhur tennisçilərdəndi. "Avstraliya Open"i qeyd etmirəm, çünki o dövrlərdə AU-ya o qədər də "Böyük dəbilqə" kimi baxmazdılar. Çox vaxt yerli tennisçilər Avstraliyada korta çıxardılar. Makinronun Byorn Borqla olan rəqabəti tarixin ən yaxşıları sırasında yerini alıb. Xarakterləri səbəbindən duelə "Fire and Ice" adı verilib. İki tennisçi arasında oynanılan bir Uimbldon-80 finalı var, baxmadan dünyadan köçmək günahdı. 2:1 Borq öndədi. 4-cü setin 10-cu qeymi, isveçlinin servis oyununda hesab isə 40:15. Borqun iki çempionluq xalı var. Amma Makinro hər iki xalı qaytarır, oyunu götürür. Setin taleyi tay-breykə qalır. Tay-breykdə gah Makinronun set xalı olur, gah da Borqun çempionluq xalı. Bir onda, bir bunda, sonda 10-cu qeymdəki 2 xal da daxil, ümumi 7 çempionluq xalını qaytaran Makinro 18:16 qalib gəlir və matçı 5-ci setə uzadır. Həlledici setdə isə gülən tərəf Borq olur. Makinro çox keçmədən "US Open"in finalında o məğlubiyyətin əvəzini çıxır.

P.S. Bu aralar Serena Uilyamsı uda biləcəyinə inanır.

15 Ekim 2015

Battle of the Sexes


Serena Uilyams kişilərin turuna qatılmalıdı – tez-tez bu cümləni eşidirəm. Yəqin ki, çoxu sırf maraq naminə, elə bir hal reallaşarsa, oyunun nəticəsinin necə olacağı barədə düşünür.
Tarixə nəzər salsaq, qadın və kişi tennisçilər bir neçə dəfə aralarında güclünü müəyyənləşdiriblər. Bu mənada "Battle of the Sexes" qarşıdurmalarını qeyd etməliyəm. Oyunların ilki 1973-cü il 13 may tarixində Kaliforniya/Ramonada keçirilib. Həmin gün 55 yaşlı Bobbi Riqqs Marqaret Kortla (30) qarşılaşırdı. Riqqs professional karyerasını çoxdan bitirməsinə baxmayaraq, tez-tez qadın tennisinə, o cümlədən tennisçilərə şifahi şəkildə sataşırdı. O, 55 yaşında belə əli raketka tutan ən güclü zərif cins nümayəndələrinə qalib gələ biləcəyini iddia edirdi. Əslində, Riqqs Billi Cin Kinqlə oynamaq istəyirdi, ancaq BCK onun təklifini rədd etmişdi. Əvəzində Marqaret Kort oynamağa razılıq vermişdi. 5 000 tennissevərin izlədiyi matçı lobları və dropları ilə diqtə edən Riqqs 2:0 (6:2, 6:1) hesabı ilə qalib gəlmişdi. Oyun Analar Gününə təsadüf etdiyindən “Analar Günü qətliamı” adlandırılır.
İlk “Battle of the Sexes” qarşıdurmasından sonra özünə güvəni daha da artan Riqqs qadın tennisini məsxərəyə qoymaqda davam edirdi. Bobbinin açıqlamalarının təsirində olan Billi Cin Kinq (29) təklif olunan müqavilənin yüksək maliyyə şərtlərini də nəzərə alaraq bu səfər - 1973-cü ilin sentyabrında - oynamağa razılıq verdi. İlk görüşdən fərqli olaraq, matç TV-də canlı yayımlanırdı. Qalib gələn tennisçi kassasına 100 min dollar əlavə edəcəkdi. Bobbi Riqqs korta Sugar Daddy jaketi ilə gəlmişdi. Buna görə o, 50 min dollar mükafat almışdı. Billi Cin isə korta Kleopatra kimi daxil olmuşdu. Kortun məğlubiyyətindən dərs çıxaran Kinq öz hücum oyununu oynamaq əvəzinə, Riqqsin soft şotlarının qarşısını almaq üçün beyslayndan oyun qururdu. Bobbi qarşılaşmanın gedişində servis-volleyə keçsə də, bunun bir faydası olmamışdı. Sürprizə imza atan Billi Cin 3:0 (6:4, 6:3, 6:3) hesabı ilə qalib gəlmişdi.
Sözügedən matçın üzərindən 40 ildən artıq müddət keçməsinə baxmayaraq, hələ də söz-söhbətlər səngimək bilmir. Riqqsin qəsdən uduzduğunu düşünənlərin sayı çoxdu. Bobbi mərci sevən insan idi. Onu tez-tez adi şeylər üstündə kiminləsə bəhsə girdiyini görə bilərdiniz. O, həmçinin qumara aludə olması ilə də tanınırdı. Kinqlə oyun ərəfəsində Bobbinin qumar borcları xeyli artmışdı. İddialara görə, Billi Cinə verilən əmsalın yüksək olduğunu görən Riqqs məhz borclarını bu yolla bağlamaq fikrinə düşüb. Oyun zamanı onun tez-tez dabl foul etməsi və sadə xətalara yol verməsi bu ehtimalları daha da gücləndirirdi. Əslində, bu iddiadan xəbərsiz olduğum halda, oyunun icmalına baxanda nəsə anormal şeylərin olduğunu mən də düşünmüşdüm. ESPN oyundan 40 il sonra Riqqsin qəsdən uduzduğunu iddia edən birini efirə çıxaranda hisslərimin məni yanıltmadığı qənaətinə gəldim. Həmin şəxs matçdan bir neçə gün əvvəl mafiya üzvlərinin oyun alqı-satqısı edəcəkləri barədə söhbətini eşitdiyini bildirirdi. Onun sözlərinə görə, məğlubiyyət müqabilində Riqqsin borcları sıfırlanacaqdı. Digər tərəfdən isə Riqqsin ən yaxın dostu Lornie Kuhle, oğlu və rəqibi Kinq bu iddianı təkzib edirlər. Bu məsələ hələ də tam olaraq həllini tapmayıb. Riqqs sonradan Kinqlə yenidən oynamaq istəsə də, amerikalı qadın tennisçi buna razılıq vermədi. Təkcə ABŞ-da 50 milyon adamın izlədiyi Riqqs – Kinq matçı əsl “Battle of the Sexes” hesab olunur.
Seriyanın 3-cü oyunu, bir digər adla “Battle of the Champions” isə 1992-ci ildə keçirildi. Bu səfər Martina Navratilova (35) Cimmi Konnorsla (40) qarşılaşırdı. Las Veqas/Nevadanın ev sahibliyi etdiyi oyunda iki cins arasındakı fərq nəzərə alınaraq Konnorsa xal başına cəmi bir servis vurmaq haqqı verilmişdi. Həmçinin Navratilova üçün cütlər kortunun xətləri də aktiv idi. Bütün bunlara baxmayaraq, Konnors 2:0 (7:5, 6:2) hesabı ilə qələbə qazanan tərəf olmuşdu. Konnors daha sonra yazdığı “The Outside” avtobioqrafiyasında oyun ərzində rəqibinə 8 qeymdən çox verməyəcəyinə 1 milyon dollar mərc oynadığını etiraf etmişdi.
Serena ilə başlamışdım. Əslində, hamının maraqla gözlədiyi o an 1998-ci ildə reallaşıb. Karyerasının erkən illərində Serena və bacısı Vinus kişilərdə top-200-dən daha aşağıda qərarlaşan tennisçiləri məğlub edəcəklərini iddia edirdilər. Həmin vaxt ATP sıralamasında 203-cü olan Karsten Braş Uilyams bacıları ilə oynamaq istəmişdi. Səhəri qolfla açan, günə pivə və siqaretlə davam edən alman tennisçi, o vəziyyətdə belə Uilyams bacılarını sözlərinə peşman edə bilmişdi. İlk seti Serenaya qarşı oynayan Braş 6:1 hesabı ilə üstün olmuşdu. Alman ikinci setdə isə Vinusu məğlub etmişdi: 6:2.
Oyundan sonra Braş: “Onların 500-lükdə qərarlaşan hansısa kişi oyunçunu uda biləcəklərini də düşünmürəm. Çünki bu gün mən 600-cü biri kimi oynadım”. Uilyams bacıları isə bu dəfə top-350-dən daha aşağı olan kişi tennisçiləri məğlub edə biləcəklərini iddia edirdilər. Braşın onlara cavabı gecikməmişdi: “Serena ilə Vinusa dedim ki, gələn həftə turnirdə xallar itirəcəm və 350-dən aşağı düşəcəm”.
Serena bu məğlubiyyətə baxmayaraq, bir il sonra, yenidən kişi tennisçiləri məğlub edə biləcəyini deməkdən çəkinmirdi. O, hətta “Eurocard Open”də kişilərlə birgə mübarizə aparmaq üçün wild-card almaq istəyirdi. Ancaq bu, mümkün olmamışdı.
2013-cü ildə Endi Marrey və Serena Uilyams arasında şifahi razılıq əldə olunmasına baxmayaraq, hələ də qarşılaşma baş tutmayıb.
Bunlarla yanaşı, son illərdə Yannik Noa – Justin Enen və Li Na – Novak Cokoviç görüşləri keçirilib. Noanın korta qadın geyimində (döşlük və ətək) çıxmasını, Li Nanın isə hər qeymə 30:0 irəlidə başladığını qeyd etmək yerinə düşər.
P.S. Kim Kleysters Lleyton Hyuittlə sevgili olduğu zamanlarda avstraliyalıdan nəinki oyun, hətta bir xal belə almaqda çətinlik çəkdiyini etiraf etmişdi. Digər əfsanəvi qadın tennisçi Kris Evert isə avtobioqrafiyasında, karyerasının zirvəsində olduğu günlərdə kollec səviyyəsində tennis oynayan qardaşı ilə bacarmadığını qeyd etmişdi.

7 Ekim 2015

Kortların şoumeni


Hansısa idman müsabiqəsini izləyəndə bir anlıq hislərimizə hakim ola bilmədiyimiz anlar olur. Qəzəblənmək, əsəb – bunları nəzərdə tutmuram. Bir ötürmə, bir driblinq, bir dank, ya da tennis rallisi yaxşı mənada təsir edə bilir. Özümdən bilirəm. İstər-istəməz şüuraltı o anın qəhrəmanına qarşı kiçik simpatiya yaranır. Hadisələrin davamı olaraq zamanla həmin idmançını izləyən birinə çevirilirəm(ik).

Bu gün məşğul olduğu idman növünü insanlara daha da maraqlı edən biri haqqında yazacağam. Çox olur ki, ətrafımdakılardan tennisin sıxıcı idman növü olduğu ilə bağlı fikirlər eşidirəm. Əsasən konkret oyun vaxtının olmamasını, servislər yerinə yetirilərkən yaranan çox kiçik fasilələri və s. bu kimi şeyləri səbəb göstərirlər. Onlarla razılaşmasam da, irad bildirmirəm. Belə yerdə haqlılıq payı olan bir məşhur klişeyə qatılmaqdan başqa əlimdən heç nə gəlmir. Bu gün tennisdən sıxılanları da nəzərə alan birindən danışacağıma görə, hər kəs dəvətlidir.

Qael Monfis yeniyetmə olarkən qazandığı uğurlarla tennis dünyasına qədəm qoymuşdu. Professional olmamışdan öncə “US Open” xaric, digər “Böyük dəbilqə” turnirlərinin qalibi olan fransız 2004-cü ildə dünyanın ən güclü yeniyetmə tennisçisi hesab olunurdu. Professional tennisdə uğurlu olacağını demək o zaman üçün böyük uzaqgörənlik tələb etmirdi. Ancaq bu səfər təxminlərlə reallıq üst-üstə düşməyəcəkdi.

İlk öncə bir az tennis danışaq, sonra nöqtəni işin şou qismi ilə qoyarıq. Monfis bu gözlərin kişi tennisində gördüyü ən güclü atletlərdəndi. Atletizmini, gücünü oynunda maksimum əks etdirməyə çalışır. Beyslayndan oyun qurmağı sevir. Kifayət qədər güclü forhəndi var. Tez-tez istifadə etdiyi semi-western forhəndi dünyanın ən güclü tennisçilərinə başağrısı ola biləcək hər cür özəlliyə sahibdir. Bununla yanaşı, iki əl bəkhəndi də heç də pis deyil; lazım olan bucaqları yaxalaya bilir, flat vinnerlərlə ralliyə nöqtə qoyur. Servisləri sürətlidir. Servis texnikası isə Endi Roddikə çox bənzəyir. Uşaq yaşlarında bu mənada amerikalını təqlid etməyə çalışdığı üçün onda vərdiş halını alıb. Çox nadir hallarda istifadə etdiyi slayslar onun zəif nöqtəsidir. Yaxşı setka oyunçusu olmadığı üçün volleyləri də onun üstünlükləri sırasına aid edə bilmərəm.

Monfis beyslayna daha yaxın durub oyunu diqtə edə biləcək tennis oynasa, bəlkə də əlində daha çox alternativ olardı. Rəqibin səhv etməsinə yönələn taktika ilə müqayisədə nəzarəti öz əlinə götürməsinin daha çox xeyrinə olacağını düşünürəm. Amma yeniyetməlikdən qalan oyun üslubunda dəyişiklik etməməkdə israrlıdır. Gələk yazının başlıqla birbaşa əlaqədar olan qisminə - mental məsələlər. Monfisin get-gəlləri sevən biri olduğu hamıya məlumdur. Qoy arxasına Parisi, çıxar qarşısına Cokoviçi, Federeri, otur izlə. Lazım olan dəstəyi alanda öz standartlarının belə üstünə çıxa bilir. Digər tərəfdən isə kiçik bir psixoloji təsirlə onu məğlub etmək çətin deyil. Tez-tez tennislə yaxından maraqlanan dostumla onun haqqında danışarkən Monfisin kortda iki nəfərə qarşı oynayan tək tennisçi olduğunu qeyd edirik: özü və rəqibi. Özünü məğlub edə bilsə, bəlkə də hər şey başqa cür ola bilərdi. Buna görə də Monfisin top-5 oyunçusu olması mümkünsüzə yaxın bir şeydir. Onun üçün "ən həvəskar professional" bənzətməsi çox uyğun olardı. Hisləri bəzən çox ön plana keçir və içindəki uşaq ortaya çıxır. Monfisin içindəki uşaq ortaya çıxanda isə tennisdən sıxılmaq mümkün olmur. İndi hünərin var onu saxla. Bu, əslində, işin bizim xeyrimizə olan tərəfidir. Nə qeyri-adi, nə qəribə vuruş axtarırsınızsa, onları məhz Monfisin ifasında görə bilərsiniz. Adam bəzən fantaziyanın limitlərini o qədər aşır ki...

Şoumenin nələrə qadir olduğunu görməyiniz üçün sizi bir neçə maraqlı video ilə baş-başa buraxıram. Özü də tennisdən sıxılanları belə həyəcanlandıra biləcək dərəcədə gözəl görüntülərlə...







“Belə bir şey mümkün deyil, bu, ola bilməz” deyə düşündüyüm o qədər epizod olub ki, Monfis birbaşa göz görə-görə “Rüfət, mənə başqa şeylərlə gəl” deyərcəsinə onun üçün mümkünsüzün olmadığını isbatlayıb. Amma hər şeyin öz zamanı var. Hər istədiyində oyunu şouya çevirməyin nəticəsi ağır olur. Monfis də tez-tez o ağır nəticələrlə üzləşir. Tennissevərlərin bu qədər göz zövqünə xitab edən birinin uğurlu karyerasının olması heç də pis olmazdı. Kortların şoumeni son açıqlamalarının birində artıq mental olaraq böyüdüyünü və bundan sonra fərqli Monfis görəcəyimizi bildirmişdi. İnanmaq istəyirik: Allez, Monfis!

Monfis haqda bilinməyən maraqlı detallar:

- Osgood schlatter adlı xəstəlikdən əziyyət çəkir. Dizin alt hissəsindəki qaval sümüyünün ucunun kənara doğru çıxması xəstəliyin əsas əlamətidir. Əsasən də idmanla mütəmadi məşğul olan insanlarda rastlanılır. Bu səbəbdən də Monfis dizində sarğı ilə korta çıxır. Osgood schlatter bəzən fransızın kortda asanlıqla hərəkət etməsinə mane olur. Sözügedən xəstəlik Rafael Nadalda da var.

- “Gatorade”, “Powerade” və s. bu tip içkilər əvəzinə arada “Coca-cola” içən bir tennisçi görsəniz, bilin ki, o Monfisdi.


- Fransada U-13, U-14 yaş qruplarında keçirilən 100 m qaçış yarışlarının qalibi olub. Tennis sevgisi onu yüngül atletikadan uzaq salıb. Məşqçisinin dediyinə görə, istəsə, Yay Olimpiya Oyunlarında 100 m qaça bilər.


- Tennisçi olmasa, basketbolu seçəcəkmiş. Basketbolu çox sevir. NBA-da “Denver"ə azarkeşlik edir. Ən sevdiyi basketbolçu isə Karmelo Entonidir.


- Ən sevdiyi tennisçi Artur Eşdir.

25 Eylül 2015

Düzəliş...


Türklərin futbola, bizim isə voleybola olan yanaşmamız arasında oxşarlıq çoxdu. Necə onlar hələ də hər tsikldan əvvəl özlərini dağ başına qoyub, rəqiblərin gücünü kiçildib, sanki Türkiyə tarixən futbol ölkəsi olub tipli fikirlər yürüdürlərsə, bizdə də Azərbaycanın voleybol ölkəsi olduğuna bir o qədər inanırlar. Halbuki, hər iki ölkənin son illərdəki futbolçu/voleybolçu nəslindən əvvəl hansısa ağız dolusu danışılacaq böyük uğurları olmayıb. Ona görə də hazırkı vəziyyət haqda müzakirələr aparmaq, problemləri həll etmək yerinə boş-boş danışıb insanları da buna inandırmaq nəyə gərək? Həsənova, Şabovta, İnessa, Parxomenko bacıları və s. – hələ də Azərbaycan voleybolu o nəsilin hesabına ayaqda durur. Çox keçməmiş sonuncu mogikanlar Oksana və Valeriya da missiyalarını başa vuracaqlar. “Voleybol ölkəsi” isə bu uzun müddət ərzində rahatlıqla azərbaycanlıdı deyə biləcəyimiz Ayşən Əbdüləzimovadan başqa normal birini ortaya çıxara bilməyib.

Nadir hallarda TV-də idman verilişlərinə baxır, ya da bizim saytlarda yerli idmanla bağlı xəbərləri oxuyuram. Yerli idmana yuxarıdan aşağı baxıram kimi yozulmasın, sadəcə maraq məsələsidi. Amma bu səfər topla oynanılan idman növlərinə/voleybola olan marağım, xüsusilə də Avropa çempionatının sabah başlaması və başlığın diqqət çəkməsi nəticəsində "Apa"nın turnirlə bağlı hazırladığı verilişə baxdım. Qonaqlardan biri Oqtay Musayev idi. Onunla bağlı Federasiyanın koordinatoru olması xaricində heç bir məlumatım yoxdu. Verilişdəki danışığı sayəsində az-çox fikir sahibi oldum. Hamı hər şeydən məlumatlı olmalı deyil. Amma mütəxəssis qismində bir yerə dəvət olunmusansa, heç olmasa bilmədiyin detallarla maraqlan, öyrən, sonra get də. Belə şeylər Azərbaycan üçün artıq adət halını alıb. “Kimdi başı çıxan?” düşüncəsiylə nə gəldi danışırlar. Veriliş boyunca Musayev bir dənə də olsun düzgün fikir səsləndirmədi. Deyir ki, artıq top qəbulunda problemlərimiz yoxdu, sonra da Ceyran Əliyevanın adını çəkir. Voleybolda manşet problemləri elə təkcə libero ilə həll olunsa idi, nə var idi ki? Camaat day niyə baş sındırır? Müqayisə apardıqları Avropa Oyunlarından cəmi 3 ay keçib və artıq komandada illərdi yoluna düşməyən qəbul məsələsi həll olunub. Təki elə olsun. Sonra qeyd edir ki, Avropa Oyunlarında İtaliya kimi güclü komandanı məğlub etmişik, orda nələr elədiyimizi gördünüz. Maraqlananlar İtaliyanın hansı heyətlə Bakı-2015-də iştirak etdiyini çox yaxşı bilirlər. Həmçinin, 2-3 milli istisna olmaqla digərlərinin də... Ümumiyyətlə, Avropa Oyunlarını idman nöqteyi nəzərdən müqayisə kimi göstərmək gülüncdü. Musayev Avropa Oyunları vaxtı Bakıda olmayıb deyərdim, amma oyunlar zamanı zalda onunla rastlaşdığım olurdu.

“Bir mütəxəssis kimi deyə bilərəm ki, komandamız dördlükdə olacaq. Belə olmazsa, çıxışımız uğursuzluq kimi qiymətləndirilə bilər” – eyniylə belə dedi. Nə bilim, özünə mütəxəssis deyən adam ən azından belə bir cümlə işlətməməlidi. Rumıniya, Sloveniya, Xorvatiya, Macarıstan və Belarus – Azərbaycanın ilk dördlüyə düşmək şansı bu 5 ölkədən çoxdu, başqa da heç kimdən. Deyəsən, buralarda ekspertlikdə də patriotluq ön planda olmalıdı, mütləq hiss etdirməlisən – qulaq asdıqca belə düşünürdüm. Amma Musayev sonrakı cümləsində patriotluqdan əlavə, voleybolda baş verənlərdən bixəbər olduğunu nümayiş etdirdi. Koordinator Polşa, İtaliya, Azərbaycan və Türkiyəni ilk dördlüyə əsas namizədlər qismində göstərdi. Belə yerdə Azərbaycanı və digər 3 yığmanı qeyd etmək, Rusiya ilə Serbiyanın adını çəkməmək sonuncu 2 komandanı söymək kimi bir şeydi. Azərbaycan üçün qrupdan çıxmaq, yəni 4 komandalı qrupda ilk üçlüyə düşmək belə uğurdu. Bizdə voleybol futbola nəzərən bir az arxa planda qalır, amma əslində, bu idman növündə vəziyyət futboldan yaxşı deyil. Göstəriş üçün tətbiq olunan legioner limiti, sonradan utanmadan kubalıların filan milliləşdirilib oynadılması, Avropada ara-sıra qazanılan uğurların Azərbaycan voleybolunun inkişafı adı ilə soxuşdurmaq, məlum adamlar istisna olmaqla, mütəxəssislərin yetişməməsi – saymaqla bitmir. Hamı bunların fərqindədi, bircə özümüz yox? Avropa Oyunlarında Türkiyə millisinin üzvü Naz Aydəmirdən müsahibə alarkən o belə, bunu qeyd etmişdi: “İdmanda liqanız haqqında danışa bilərəm. Getdikcə legionerlərin sayı artır. Məncə, yerli idmançıların sayı artmalıdı ki, Azərbaycan voleybolu da inkişaf etsin. Əvvəlki illərdə daha uğurlu nəticələr qazanardınız. Ancaq indi isə aşağı yaş qruplarından yerli oyunçu yetişdirməkdə çətinlik çəkirsiniz”.

Nazdan misal gətirməklə Türkiyənin voleybol ənənələri olan ölkə olduğunu iddia etmirəm. Onlar da son illərdə ortaya çıxdılar. Buna baxmayaraq, Türkiyə son 10 ildə voleybolunu ən yaxşı şəkildə inkişaf etdirən 2-3 ölkədən biridi. Çox vaxtınızı almadan internetdə aşağı yaş qruplarında qazandıqları uğurlar barədə məlumat ala bilərsiniz.

Yaxın illərdə Azərbaycan voleybolunda vəziyyət daha da pisləşəcək. Amma biz hələ də özümüzü Rusiya, Braziliya, Polşa, Serbiya, İtaliya kimi voleybol ölkəsi hesab edək, onlarla müqayisə edək.

Yaxşı ki, bu verilişdə aparıcı və Şəfəq Kərimova qismən olanların fərqində idi. Yoxsa, onlar da eynisini təkrarlasalar, ortaya lap biabırçı mənzərə çıxacaqdı.



Yazıda qeyd etdiyim veriliş - http://apasport.az/news/109586

6 Eylül 2015

Pulisophy

2010-11 mövsümünün 4-cü turunda "Aston Villa"nı qəbul edən "Stok Siti" oyuna baş məşqçisiz çıxmışdı. Səbəb çox sadə idi. Anasının dəfn mərasimi ilə bağlı Uelsdə olan Toni Pyulis komandaya rəhbərlik edə bilmirdi. Fotoda gördüyünüz sözlər oyunöncəsi "Britaniya" stadionundakı ekranda yazılmışdı. "Aston Villa"nın 1:0 hesablı üstünlüyü ilə bitən ilk hissənin ardından futbolçular paltardəyişmə otağına yollanıblar. Otağa daxil olar-olmaz qarşılarında Pyulisi görüblər. Anasının dəfn mərasiminə baxmayaraq, özünü oyuna çatdırmaq üçün 250 km-ə yaxın məsafə qət etmişdi. Pyulisin sözlərindən təsirlənən futbolçular ikinci hissədə geri dönüş edərək matçdan 2:1 hesabı ilə qalib ayrılıblar.

Pyulisin stadionda olacağını klubda təkcə köməkçi məşqçi Deyv Kemp bilirmiş. Toni görüşün gedişində tez-tez ona zəng edərək komandanı necə oynatmalı olduğu ilə bağlı məsləhət verirmiş. 21 yaşında A lisenziyasını aldığını öyrənəndən sonra uelsli məşqçinin peşəsinə olan bu bağlılığını hardasa anlaya bildim.

29 Ağustos 2015

Topla çubuğun müharibəsi


Səhv etmirəmsə, sonuncu dəfə “Old Firm” haqqında yazanda rəqabət sözündən doyunca istifadə etmişdim. Bu gün normanı dolduracam. Elə girişdəcə sualımı verim: Sizcə, ən böyük idman rəqabəti hansıdır? Cavabları az-çox təxmin edirəm: “El Klasiko”, “Superklasiko”… Ancaq yenə də şərhlər bölməsində suala cavab verə bilərsiniz, əsaslandırmaq şərti ilə.

Mən bir az Hindistan - Pakistan kriket rəqabətindən yanayam. Bilirəm, bax elə bu anda sayımızda azalma oldu. Bəzi oxuyucular üçün yazı elə burada – "kriket" sözü işlənəndən sonra bitdi.

Bilinməyən bir həqiqət var: kriket dünyada futboldan sonra ikinci ən populyar idman növüdür. Həm də bir o qədər faydalı idmandır. Məsələn, yuxusuzluqdan əziyyət çəkirsinizsə, gecələr kriketə baxıb, asanlıqla yuxuya gedə bilərsiniz. Saymaqdan daha effektiv vasitədir. Təbii, bu, sözügedən idman növününün qaydalarını bilməyənlər üçün aktiv olan funksiyadır. “Kriket yeganə idmandır ki, azarkeşlər oyunçulardan daha çox yorulur” – belə bir anekdot da var. Amma siz siz olun, yolunuz Hindistan, Pakistan, Banqladeş və yaxud da Şri-Lankadan düşsə, bu dediklərimi təkrarlamayın. Adlarını sadaladığım ölkələrdə kriket qeyri-rəsmi dindir. Necə Braziliyada küçədə oynayan 5 uşaqdan 5-i də futbolçu olmaq barədə xəyallar qurursa, onlarla yaşıd olan hindistanlı eynisini kriket haqda düşünür.

İşin zarafat tərəfi bir yana, qaydaları tam dərk edənə kimi kriket sizə çox mənasız gələ bilər. Amma öyrəndikdən sonra heç də maraqsız idman növü deyil. İlkin mərhələ üçün testləri istisna kimi qəbul edin. Çünki futbolda belə 4-5 gün dayanmadan 7-8 saat eyni iki komandanın oyununa baxsanız, iyrənərsiniz.

Keçək əsas məsələyə. Müəmma qalmasın deyə, Hindistan – Pakistan kriket rəqabətinin yaranma səbəbindən başlayacam. Zamanda bir az səyahət edəcəyik. Bu tip rəqabətlərin formalaşmasında əksər hallarda tarix və siyasət həlledici rol oynayır.

1947-ci ildə Cənubi Asiyanı tərk edən ingilislərdən geriyə bir neçə miras qaldı. Mübahisəli Kəşmir bölgəsi və kriket də onların sırasına daxildir. Hindistan və Pakistan arasında rəqabətin formalaşması isə özü-özlüyündə elə birbaşa Kəşmirlə bağlıdır.

Britaniya əsarəti bitdikdən sonra Kəşmir xalqı seçim haqlarından özləri kimi müsəlmanların çoxluq təşkil etdiyi Pakistanın lehinə istifadə etmişdi, yəni bu bölgə Pakistana tabe olmalı idi. Ancaq Kəşmir şahzadəsi hind əsilli Mihrace Hari Sinq insanların istəyinin əksinə hərəkət edərək bölgənin Hindistana aid olduğunu təsdiqləyən sənədi imzalamaqla illər boyu davam edəcək mübahisənin təməlini atdı. Məhz elə bu imzadan sonra Hindistan ordusu bölgəyə daxil olaraq səmərəli torpaqları zəbt etdi. Hazırda Srinaqar, Cammu və Kəşmir hindlərin nəzarəti altındadır. Quraqlıqdan əziyyət çəkən 30 %-lik hissə - Azad Kəşmir və Gilgit-Baltistan ərazisi isə Pakistanın tabeçiliyindədir. BMT-nin normalarına əsasən, Kəşmir əhalisinin öz müqəddəratını təyin etmək haqqı var. Kəşmirlilər referendum keçirilməsini istəsələr də, Hindistan hökuməti bunun əleyhinə çıxır. Çünki böyük əksəriyyəti müsəlmanlardan ibarət olan əhalinin növbəti dəfə Pakistanı seçmək ehtimalı yüksəkdir.

Qısaca qeyd edim ki, bölgənin şərqində yerləşən və təxminən 10 faizlik ərazini əhatə edən Aksayçin isə Pakistanın müttəfiqi Çinin nəzarətindədir.

Hindistan və Pakistan Kəşmir uğrunda indiyə kimi 4 dəfə (1947, 1965, 1971, 1999) müharibə ediblər. Ancaq milyonlarla insan itkisinə baxmayaraq, məsələ həllini tapmayıb. Bölgəni "yer üzünün cənnəti" adlandırırlar.

Rəqabətin necə başladığını, haradan qaynaqlandığını az-çox anladınız. Normal olaraq düşünə bilərsiniz ki, bu iki ölkə arasında belə qatı rəqabət başqa idman növündə yox, niyə məhz kriketdə var? Cavab çox sadədir: britaniyalılar Cənubi Asiya, CAR və Avstraliya başda olmaqla, əsarəti altında olan yerlərdə milli idman növləri hesab olunan kriketi yayırdılar. Təbliğat özünü doğruldub. Kriket Hindistanda Hinduizmdən, Pakistanda isə İslamdan sonra ikinci din hesab olunur. Bəlkə bir az irəli gedirəm, amma sözümdə həqiqət payı çoxdur. Küçələrdə kriket topunu daşla, çubuğu isə əlləri ilə əvəz edən uşaqlar görəndə mənə haqq verəcəksiniz. Kəlküttədəki “İden Qardens”i isə “kriketin Məkkəsi” adlandırırlar.



Sərhəddə ölən və yaralananlar olur, insanlar isə onların qisasının təkcə ordu vasitəsilə deyil, həm də kriketçilər tərəfindən alınacağına inanır, kriket millisini ordudan fərqli görmürlər. Rəqabətdən danışırıqsa, azarkeş amilini unutmaq olmaz.

Hindistan millisinin sabiq kapitanı Sunil Qavaskar: “1980-ci ildə BƏƏ-nin Şardja şəhərində Pakistanla qarşılaşırdıq. Orada yaşayan immiqrantlar – avtobus sürücüsündən tutmuş qəzet satıcısına, mehmanxana işçisindən çanta daşıyan uşağa kimi, hamı bizi görəndə aşağı-yuxarı eyni cümləni işlədirdi: “Turnirin qalibi olub-olmamağınız barədə o qədər də düşünmürük, ancaq Pakistanı mütləq məğlub etməlisiniz”.

1986-cı ildə Şardjada keçirilən "Austral-Asia" kubokunun finalında Hindistan və Pakistan kriketçiləri qarşılaşırdı. Pakistanın çempion olmaq üçün son topda 4 rana ehtiyacı var idi. “Ağ-yaşıllar”ın vurucusu Javed Miandad Hindistanın ən sürətli atıcılarından olan Çetan Şarmanla üz-üzə idi. Hind fanatlar artıq çempionluğu bayram etməyə başlamışdılar. Ancaq Miandad çətin olanı bacarmış və topu birbaşa meydandan kənara vuraraq komandasına 6 xal qazandırmışdı. Nəticədə Pakistan "Austral-Asia" kubokunun qalibi olmuşdu. Hind fanatlar məğlubiyyətin səbəbkarı qismində Çetan Şarmanı görürdülər. Şarman həmin oyundan sonra azarkeşlərin qorxusundan iki ay evindən çölə bir addım belə atmamışdı.

Hər iki yığmanın oyunçuları məğlubiyyətdən sonra gizlənmək üçün yer axtarırdılar. Xüsusilə də 80-ci illərdə kriketçilərin həyati təhlükəsi daha çox idi. Bu səbəbdən də o dövrdə Hindistan və pakistanlı oyunçular bilərəkdən ardıcıl 11 test matçında heç-heçə etmişdilər.

90-cı illərdə vəziyyət daha da gərginləşdi. Artıq oyunçuların evlərinin daş-qalaq edilməsi, şəkillərinin və müqəvvalarının yandırılması adi hal almışdı. 1996-cı ildə keçirilən Dünya çempionatından sonra Pakistanın atıcısı Vasim Əkrəm sui-qəsd təhlükəsi ilə üz-üzə qalmışdı. Əkrəmin DÇ-96-da əzələ dartılmasını bəhanə edərək Hindistanla görüşdə oynamaması azarkeşləri özündən çıxarmışdı. Onlar atıcının yüksək təzyiq altında qalmamaq üçün bilərəkdən bu addıma əl atdığını düşünürdülər.

Azarkeşlərlə bağlı əhvalatlar o qədərdi ki... 1997-ci ildə sözügedən iki komanda bu səfər Kanadada üz-üzə gəlirdi. Oyunun gedişində tribunadakı hind azarkeş Pakistan millisinin vurucusu İnzamam-ul-Haq vuruş xəttinə yaxınlaşan zaman onun fiziki görkəmini lağa qoyub, özündən çıxarmaq üçün meqafonla “kartof” qışqırırdı. Buna dözməyən ul-Haq polislər gələnə kimi həmin fanatı kriket çubuğu ilə döymüşdü.

Elə həmin il Pakistan Karaçidə Hindistanı qəbul edirdi. Bu səfər isə pakistanlı fanatlar diqqət mərkəzində idi. Onlar hindistanlı kriketçilərə daş və digər sərt əşyalar atırdılar. Özündən çıxan “kriketin Allahı” ləqəbli Saçin Tendulkar Hindistan yığmasını meydandan çıxarmışdı. Polislə azarkeşlər arasında yaşanan gərginlik zamanı isə 30-a yaxın yerli azarkeş yaralanmışdı.

Bitmədi. Cəmi iki il sonra Pakistan “İden Qardens”də Hindistanın qonağı idi. Bu dəfə hakimin Tendulkarın ranına aut qərarı verməsi azarkeşlərin qəzəbinə səbəb oldu. “Kriketin Məkkəsi”ndə yer-yerindən oynayırdı. Yalnız polislərin sərt müdaxiləsi nəticəsində 65 min insan stadiondan çıxarılmış və oyun 3 saat sonra, qaldığı yerdən davam etmişdi. Bu, kriket tarixində indiyə kimi baş vermiş ilk belə hadisədir.

Kriket onlar üçün oyunçuya “Hindistanın fatehi” ləqəbini qoyacaq qədər müqəddəsdir. Ciddiyəm, pakistanlı kriketçilər 1987-ci ildə Hindistandakı test seriyasından Lahora qələbə ilə qayıdanda imperatorlar kimi qarşılanmışdılar. O gündən sonra kapitan İmran Xanın ikinci adı “Hindistanın fatehi”dir.

Bitmək-tükənmək bilməyən nifrətə baxmayaraq, azarkeşlərin digər komandaya hörmətlə yanaşdığı anlar da olub. Misal üçün, Hindistanın baş naziri Atal Bihari Vajpayeenin Pakistana tarixi səfərindən sonra 1999-cu ildə Pakistan kriketçiləri 12 il sonra ilk dəfə Hindistana test seriyası üçün yollanmışdılar. Nə qədər qəribə olsa da, Pakistan millisinin üzvləri Çennaidə böyük sevgi ilə qarşılanmışdılar.

Həmin tarixi matçda Saçin Tendulkar “century” (100 ranı keçmək) eləmişdi. Buna baxmayaraq, Hindistan Pakistana uduzmuşdu. Çennaidə təxminən 30 min azarkeş Pakistan kriketçilərini ayaq üstdə alqışlamışdı. Oxşar vəziyyət 5 il sonra Pakistanda təkrarlanmışdı.

Əzəli rəqibə qarşı bu qeyri-adi sevgiyə insanların doğma ölkələrində bir də dünyanın ən böyük idman rəqabətini görməyəcəklərini düşünmələri səbəb olmuşdu.

2008-ci ildə Mumbaidə baş verən terror aktından sonra Hindistan test seriyalarında Pakistanı qəbul etməkdən imtina etdi. 2009-cu ildən bəri isə Pakistanda beynəlxalq kriket matçı oynanılmır. Hətta DÇ-2011-in ev sahibliyi haqqı belə onların əlindən alındı. Buna səbəb məhz həmin il Lahorda Şri-Lanka kriket millisinin üzvlərinin vurulması idi. Artıq uzun müddətdir ki, Hindistan və Pakistan arasında 2 tərəfli seriyalar oynanılmır. Komandalar yalnız Dünya çempionatlarında qarşılaşırlar.

Hindistan – Pakistan oyunlarının statistikası:

Test oyunları – Pakistan (12 qələbə), Hindistan (9 qələbə), 38 heç-heçə

Test seriyaları – Pakistan (5 qələbə), Hindistan (4 qələbə), 7 heç-heçə

ODI (One Day International) oyunlar – Pakistan (72 qələbə), Hindistan (51 qələbə), 4 heç-heçə

T20I (Twenty 20 International) oyunlar – Hindistan (4 qələbə), Pakistan (1 qələbə), 1 heç-heçə.

Komandalar sonuncu dəfə 2015-ci ildə keçirilən Dünya çempionatının qrup mərhələsində üz-üzə gəliblər. Həmin görüşdən 76 ranla Hindistan qalib ayrılıb.

Daha bir maraqlı faktı qeyd edim ki, 2011-ci ildə Dünya çempionatının yarımfinal mərhələsi çərçivəsində oynanılan Hindistan – Pakistan matçını 1,5 milyard insan televiziya vasitəsilə izləmişdi. Bu, idman müsabiqələri üçün rekord hesab olunur.

Kriket hər iki millət üçün heç vaxt bitməyəcək ortaq ehtirasdır. Bununla belə, Kəşmirin kimə məxsus olduğunu kriket meydanında müəyyənləşdirmək mümkün deyil. Ancaq nə hindistanlılar, nə də pakistanlılar bunu başa düşmək niyyətindədilər. Onlar başa düşənə kimi isə Hindistan və Pakistan kriketçiləri arasındakı oyunlar milyonlarla idmansevər üçün dünyanın ən böyük idman rəqabəti olaraq qalacaq.

26 Ağustos 2015

Bonomi və Matsola: Addadan Supergaya...

1929-cu ildə Adda çayının kənarında oynayan Andrea Bonomi tarazlığını itirərək suya düşür. Üzə bilmədiyi üçün boğulmaq təhlükəsi yaşayır. Ancaq oradan keçən 10 yaşlı uşaq son anda onu xilas edir. Həmin Bonomi 1941-ci ildə "Milan"da futbola başlayır və sonradan komandanın əvəzolunmaz oyunçularından birinə çevrilir. 1949-cu ilin 4 mayında Superga təyyarə qəzası baş verir. İtaliya tarixinin ən güclü heyətlərindən biri hesab olunan, "Grande Torino" kimi tanınan "Torino"nun futbolçuları qəza nəticəsində həlak olurlar. Sual yaranır: Bunun Bonomiylə nə əlaqəsi? Onların arasında Andrea Bonominin qəhrəmanı, 10 yaşı olarkən həyatını qurtaran "Torino" əfsanəsi Valentino Matsola da var idi.

Foto 1948-ci ildə oynanılan "Milan" - "Torino" görüşündəndi. Kapitanlar - Andrea Bonomi və Valentino Matsola yan-yana.


24 Ağustos 2015

Never say never: Dennis Berqkamp


Dennis Berqkampın atası Vim "Feyenoord" azarkeşi olub. Normal olaraq "Ayaks"a nifrət edərmiş. Nifrəti oğluna da aşılayıbmış. Ata Vimin kumiri "Mançester Yunayted" əfsanəsi Denis Lou idi. Bu səbəbdən oğluna Dennis adını qoymuşdu. İmkan düşdükcə oğlu ilə birlikdə İngiltərə çempionatının oyunlarını izləmək üçün adanın yolunu tutarmış. Zamanla Qlenn Hoddlun oyununa heyran olan Dennis sevimli futbolçusuna görə "Tottenhem"i dəstəkləyərmiş. Normal "Spörs" azarkeşi kimi onun da "Arsenal"dan xoşu gəlmirdi.

Futbol adama "etmərəm" dediyini etdirər, sevmədiyini sevdirərmiş. 12 yaşında "Ayaks"ın məktəbinə yazılan Dennis Amsterdam klubunda məşhurlaşmış, "İnter" karyerasının ardından isə 11 il "Arsenal" forması geymişdir. Berqkampın 2006-cı ildə oynanılan vida matçında uşaqlıqda sevmədiyi iki klub - "Arsenal"la "Ayaks" qarşılaşıb.

21 Ağustos 2015

Rednappın pizza hekayəsi


"Bornmut" haqqında yazanda qeyd etmişdim ki, 1984-cü ildə FA Kubokunun 3-cü turunda "Mançester Yunayted"i mübarizədən kənarlaşdırmaları (2:0) son illərə kimi "albalılar"ın əsas uğuru hesab olunur. Ron Atkinsonun Norman Uaytsayd, Rey Uilkins, Brayan Robsonlu "qırmızı şeytanları"nı məğlub etmək hər komandanın işi deyildi. Amma olur da, arada olur.

Oyundan əvvəl Bornmutda yerləşən "Di Luca's" adlı pizza restoranının sahibi qol buraxmayacağı təqdirdə qolkiper Ayan Liyə ömürlük pulsuz pizza vədi vermişdi. Məlum, MY 90 dəqiqə ərzində "Bornmut"un qapısına yol tapa bilməmişdi. Bu Li də kefinə düşən kimi gedib pizza yeyərmiş - oyundan əvvəl, sonra, nə vaxt ürəyi istədi. Kalori üstünə kalori, Ayan Linin çəkisinin artdığını görən Rednapp işə əl atır. Bir gün yenə Li restorana gəlir və pizza sifariş edir. Yedikdən sonra ondan hesab istəyirlər. Qolkiper təəccüblə restoran sahibinin vədindən bəhs edir. Amma yox, bir faydası olmur, Li hesabı ödəmək məcburiyyətində qalır. Sonradan məlum olur ki, Harri Rednapp məsələni kökündən həll etmək üçün restoranı satın alıb.

19 Ağustos 2015

Konçetta üçün...

Roberto Di Matteo 1996-cı ilin 18 avqustunda rəsmi oyunlarda ilk dəfə “Çelsi” formasını əyninə keçirmişdi. Həmin tarixdən 19 il keçdi. Bu əsnada italyanla bağlı kiçik bir hekayə danışmaq yerinə düşər.
Məşqçiliyi müzakirə mövzusudur. Ancaq bu, onun “Çelsi”yə Çempionlar Liqasını qazandıran ilk çalışdırıcı olması reallığını dəyişmir. O, artıq indidən “Çelsi” tarixinin gəlmiş-keçmiş ən yaxşı məşqçisi hesab olunan Joze Mourinyonun hələ də bacara bilmədiyini bacarıb. “Zadəganlar”ı Abramoviç dönəmindən əvvəl də sevənlər üçün isə Di Matteo təkcə ÇL-i qazanan məşqçi olaraq yox, həm də futbolçu kimi etdikləriylə yadda qalıb. Görünüşünə görə daha çox asiyalılara bənzəyən Di Matteo məşqçiliklə müqayisədə top arxasınca qaçmağı daha yaxşı bacarırdı.
Abramoviçdən əsər-əlamət olmadığı günlərdə “Çelsi” daha xarizmatik komanda idi. Romanın gəlişindən sonra London klubu nüfuzunu artırdı artırmağına, amma bu dönəmdə “mavilər”dən üz döndərənlərin sayı da az olmadı. Qazanılan çempionluqlar, nəticələr, uğurlar – bəlkə də bunları “həzm etmək” çətin gəldi. Nəysə, xarizmatik komanda deyirdim, elə idilər. İndiki uğurların yanına yaxınlaşa bilməsələr belə…
Çox uzağa getmirəm, 1996-97 mövsümündən danışacağam. O günlərdə “Çelsi” Dennis Uayzın komandası idi. Ruud Qullit İngiltərə millisinə baş məşqçi təyin olunan Qlenn Hoddlu əvəzləmişdi. Hollandiyalı oyunçu-məşqçi funksiyasını yerinə yetirirdi. Heyətdə haqqında ağız dolusu danışılası adamlar çox idi: Mark Hyuz, Canluka Vialli, Canfranko Zola, Frank Leböf, Dan Petresku, Stiv Klark… və Roberto Di Matteo. İtalyan yeni transferlərdən idi. “Latsio”dan gəlmişdi. Zdenek Zeman onu “bişirib” Qullitə yollamışdı. Oyunun hər iki tərəfini oynaya bilirdi.
Yuxarıda Di Matteonun “Çelsi” forması ilə debüt etdiyi tarixi qeyd etmişdim. İlk qolunu isə ikinci turda “Midlsbro”ya vurmuşdu. Meydanı görmək qabiliyyəti, pasları, müdafiə və hücum fazalarında nə edəcəyini bilməsi, uzun məsafədən vurduğu zərbələrlə onu xarakterizə edərdim.
Uzatmadan hekayəyə keçim. 1997-ci ildə FA Kubokunun finalında “Çelsi” Brayan Robsonun “Midlsbro”su ilə qarşılaşırdı. Oyun başlar-başlamaz “zadəganlar” önə keçir: Di Matteo Uayzdan topu qəbul edir, mərkəz xəttini keçdikdən sonra onun üçün adi olan möhtəşəm zərbələrindən birini vurur və 42-ci saniyədə hesab açılır.
Stadion sevincə qərq olanda tribunadakı görmə əngəlli qız insanların sevinməsinin birbaşa qardaşı ilə əlaqədar olduğunu atasından öyrənir. Retinitis pigmentosa xəstəliyindən əziyyət çəkən Konçetta Di Matteo görmə qabiliyyətini itirmişdi. Qardaşı ona kuboku qazanacağına dair söz vermişdi. Roberto bacısının stadionda olacağını bilirdi və oyundan bir gün öncə mətbuata açıqlamasında “Bacımın həyata bağlanması mənim üçün dərsdir. Təkcə onun üçün kuboku qazanmaq istəyirəm” demişdi. Elə bu səbəbdən də “Boro” ilə final matçı onun üçün bir başqa önəm daşıyırdı. İlk dəqiqələrdən hər şeyini ortaya qoymağa çalışırdı. Nəticə də özünü çox gözlətməmişdi. Eddi Nyutonun qolu isə yekun hesabı müəyyənləşdirmişdi: 2:0. Ruud Qullit tarix yazaraq 27 il sonra “Çelsi”yə ilk titulunu qazandırmışdı. Di Matteo isə kuboku bacısına həsr etmişdi. O, digər qolun müəllifi və bacısı Konçettaya verdiyi sözə əməl etməsinə yardımcı olan Eddi Nyutonun adını heç vaxt unutmayacaqdı.
Zədələrdən başı ağrayan Nyuton 1999-cu ildə “Çelsi”ni tərk etdikdən sonra aşağı divizion klublarına üz tutdu. Ancaq heç vaxt əvvəlki formasına yaxın düşə bilmədi və karyerasını bitirdi. Müsəlman olan Eddi türk əsilli bir qızla ailə həyatı qurdu. Di Matteo isə 2002-ci ildə həm “Çelsi”, həm də futbolla vidalaşdı.
2008-ci ildə Di Matteo “Milton Kins Dons”un baş məşqçisi təyin olundu. İlk zəng vurduğu adam kim olsa yaxşıdı? Təxmin etdiyiniz kimi, Eddi Nyuton. O, keçmiş komanda yoldaşına Federasiya Kubokunun finalından bəhs etdikdən sonra köməkçisi olmasını istəmişdi. Eddi “yox” deməmişdi. Onlar birlikdə “Vest Bromviç”i də çalışdırdılar. Daha sonra Di Matteo “Çelsi”də Andre Villaş-Boaşın köməkçisi oldu, Nyuton isə işsiz qaldı.
2012-ci il, 4 mart - İstefaya göndərilən Andre-Villaş Boaşı köməkçi məşqçi Roberto Di Matteo əvəzləyir. Nyutonun işsiz qalmasında özünü günahlandıran italyan bir gün sonra ona zəng edir və növbəti dəfə köməkçisi olmağını istəyir. Eddi Nyuton tərəddüd etmədən təklifi qəbul edir.

2012-ci il, 19 may - Di Matteo–Nyuton ikilisi bu səfər təkcə Konçettanın yox, bütün “Çelsi” azarkeşlərinin yaddaşında əbədi iz qoyacaq Çempionlar Liqasını qazanırlar.

14 Ağustos 2015

12-ci oyunçu

Hamının necə azarkeş olduğu ilə bağlı bir hekayəsi var. Sevimli klubunuzu hansı səbəbdən, ya da nə vaxtdan etibarən dəstəklədiyinizi soruşsam, heç düşünmədən cavab verərsiniz. Məsələn, mən 16 il əvvəl aldığım formanın ardınca getmişdim. Bir formaya görə... Klubun adını, tarixini belə bilmirdim. Bəzilərimiz sırf hansısa oyuna və ya futbolçuya görə azarkeş olub. Bir çoxumuz isə doğulduğu şəhərin klublarından birinə könlünü verib. Səbəblər müxtəlifdir.
Bizdən biri olan Stiv Deyvisin uşaqlığı Raşdenin küçələrində keçib. Britaniyada doğulub-böyüdüyün bölgənin klubunu dəstəkləmək daha geniş vüsət alıb. Amma Deyvis bu mənada istisnalardandır. O, nə “Raşden Taun”, nə də “Koventri Siti” azarkeşidir. Heç “Northempton Taunu” da sevmir. 1975-ci ildə “Vest Hem” və “Fulhem” (2:0) arasında oynanılan Federasiya Kubokunun finalından sonra Stiv “çəkicdöyənlər”in sırasına qoşulub. Raşdenlə London arasındakı məsafə onun gözünü qorxutmayıb. Ev, səfər demədən “Vest Hem”i dəstəkləyib.
Stivin ən sevdiyi futbolçu “Vest Hem” əfsanəsi Ser Trevor Brukinqdir. 1980-ci ildə “Uotford”la oynanılan görüşdə tribunalara qədər gedən top Deyvisi tapıb. O, Brukinqin tələbinə baxmayaraq, topu geri qaytarmayıb. Bunu sadəcə Seri daha da yaxından görə bilmək üçün edib və istəyinə çatıb. Brukinq ona yaxınlaşıb toxunduqdan sonra matç qaldığı yerdən davam edib. Stiv hələ də həmin anı unutmur. Raşdenə qayıtdıqdan sonra bu barədə atasına ağız dolusu danışıb.
Stivin xəyalı professional futbolçu olmaq və bir gün “Vest Hem” formasını əyninə keçirmək imiş. Atası kimi, həddi-büluğa çatdıqdan sonra Sunday Liqasında oynamağa başlayıb. Trevor Brukinq bir kənara, Billi Bonds, Rey Styuart və Kenni Sansom kimi müdafiəçilərin oyununu da çox bəyənirmiş. Bu səbəbdən də arxa xəttdə oynayarmış.
Ancaq yaş ötdükcə Stivin “Vest Hem” sevdası futbolçu olmaq istəyini üstələyib. Evdən tez-tez qaçıb Londona gedərmiş. Nəyinki “Boleyn Qraund”da oynanılan matçlar, həmçinin səfər oyunlarında da onu tribunalarda görmək mümkün idi. Artıq siqaret və içki qoxan barlar onun üçün “Vest Hem” qədər doğma idi. Şənbə günləri Qrin Stritdəki pablarda Stivə sərxoş halda “Bubbles” oxuyarkən rastlaya bilərdiniz.
Təqvimlər 1993-cü ili göstərəndə Stivin artıq Kloe və Samuel Brukinq adlı iki övladı var idi. Kumirini oğluna ad verəcək qədər çox sevirdi. Ata olan Stiv maşını ilə kuryer fəaliyyəti göstərər, İngiltərəni o baş, bu baş demədən gəzib lazım olan malları çatmalı olduqları yerlərə çatdırarmış. İşdən kənar vaxtlarını isə yenə “Vest Hem”ə ayırarmış.
Stivin “Chunk” ləqəbli elə onunla adaş olan yaxın dostu var idi. O da “Vest Hem”i Deyvis qədər sevirdi. Onlar “Chunk”ın “Chevrolet Cavalier”i ilə tez-tez “çəkicdöyənlər”in oyunlarına gedərdilər.
Günlərin birində “Chunk” Stivə “Vest Hem”in “Oksford Siti” ilə səfərdə oynayacağı hazırlıq matçından bəhs edir və oyuna getməyi təklif edir. Söhbət “Vest Hem”dən gedirsə, Stiv “yox” deyə bilməzdi. Bu səfər “Chunk”ın dostu Bazza və Stivin həyat yoldaşı Kelli də onlarla birlikdə idi.
“Vest Hem” eyni gün ərzində iki hazırlıq görüşü keçirəcəkdi. Komanda iki qrupa bölünmüşdü. Baş məşqçi Billi Bondsun rəhbərliyi altındakı qrup Billerikedə idi. “Oksford Siti” ilə qarşılaşacaq komandaya isə köməkçi məşqçi Harri Rednapp rəhbərlik edirdi.
Rednapp Stiv, Kelli, Bazza və “Chunk”ın düz önündə dayanaraq oyunun gedişatını izləyirdi. Aralarındakı məsafə o qədər də çox deyildi. Hazırlıq oyunu olsa da, Stiv susmaq bilmirdi; daha çox Li Çapmanın oyununu tənqid edir, tez-tez ünvanına təhqirlər səsləndirir, hətta Rednappa, o, oynamağa davam edəcəyi təqdirdə oyunlara gəlməyəcəyini belə deyirdi. Harri bütün bunları eşidirdi. Bədənində “Vest Hem” döymələri olan, sırğalı oğlan (Stiv) onun diqqətini cəlb etmişdi. İkinci hissə başlamışdı. “Vest Hem” hesabda irəlidə olsa da, zədəlilərin sayı artırdı, Rednapp isə əlində olan futbolçulardan istifadə etmişdi. Üstəlik, Premyer Liqanın startına cəmi bir həftə qalmışdı. Harri avtobioqrafiyasının ən maraqlı hekayələrindən birini yazmaqda qərarlı idi. O, Stivə baxaraq “Danışdığın qədər yaxşı oynaya bilirsən?” deyəndə hamı bunu zarafat kimi qəbul etmişdi. Stiv tərəddüd etməmişdi: “Çapmandan yaxşıyam”.
Harri Rednapp Stivi formasını geymək üçün paltardəyişmə otağına yolladı. Saniyələr sonra 3 nömrəli formanı əyninə keçirən Stiv artıq meydanda idi. “Chunk”, Kelli və Barza təəccüb içində idi. Elə Stiv də... O, meydana ayaq basana qədər Harrinin zarafat etdiyini düşünürdü. Stiv 45 dəqiqə boyunca söydüyü Li Çapmanı əvəzləmişdi. “Oksford”un spikeri Harriyə yaxınlaşaraq “Bu oyunçunun adı nədir?” – deyə soruşanda isə Rednapp ciddi-ciddi cavab vermişdi: “Dünya çempionatını izləmirsən? Bolqarıstanlı Tittişevdir də”.
Bəlkə Stiv xəyalındakı kimi professional futbolçu olmamışdı, amma arzuladığı “Vest Hem” forması ilə meydana çıxmışdı. O, Çapmanın yerində - hücumda oynayırdı. İnanmaq çətin olsa da, bu hadisə reallıqdır. Hər azarkeşin istədiyi, amma bacara bilmədiyini Stiv həyata keçirmişdi. Bir də hekayənin kuliminasiya nöqtəsi var: 71-ci dəqiqədə Stiv Deyvis Metti Holmsun pasını qola çevirdi. O, bütün meydan boyu qaçaraq qolu qeyd etmişdi. Dəqiqələr öncə pivəsini içə-içə Çepmeni söyən kuryerdən söhbət gedir...
Təəssüf ki, həmin anı əks etdirən video yoxdur. Yaxşı ki, “Vest Hem”in fotoqrafı Stiv Beykon Stivin şəklini çəkib. Yoxsa, kimi belə bir hekayəyə inandıra bilərdim?
Matç bitdikdən sonra Stiv yuxudan ayılmışdı. 3 nömrəli formanın onda qalmasına belə icazə verməmişdilər. Təxminən yarım saat sonra “Cavalier”də Bazza, “Chunk” və Kelli ilə birlikdə idi.
21 il keçir, ancaq hələ də Stiv pablarda qol vuran azarkeş kimi xatırlanır. Fanatları “12-ci oyunçu” adlandırırlar. Yəqin ki, futbol tarixində sözügedən ifadənin bu qədər həqiqi mənada işlənməsinə rast gəlinməyib.
P.S. Bu, Stiv, mən və Harri arasında sirr olaraq qalmalı idi. O da həmişə hekayəsini danışanda bu hissəni sona saxlayır, hətta bəzən demək belə istəmir. Amma yanlış məlumat verməyi özümə rəva bilmədim. Əslində, referi ofsayd qeydə alaraq qolu hesaba almamışdı. Stiv isə ürəyindən keçən söyüşləri hakimlə bölüşmüşdü. Qrin Strit pabları məhəllə futbolu kimidir, orada offsayd anlaşı yoxdur. Ürəyinizi sıxmayın, Stiv elə qol vuran azarkeş olaraq qalır.

8 Ağustos 2015

"Dumanlı Albion"dan hekayələr (Son): Həyata gülən adam

İçi qan ağlasa da, bunu heç bir zaman yan-yörəyə hiss etdirməyən insanlar var. Bəlkə ətraflarına, bəlkə də özlərinə hörmət etdiklərindən bəzi şeyləri büruzə vermirlər. Bu gün onlardan biri haqda yazacağam.
Playlist: The Beatles – Let It Be, Natasha Bedingfield – Unwritten.
Yəqin ki, “Dumanlı Albion”dan hekayələr”də o qədər də tanınmayan insanların və yaxud da klubların başına gələnləri qələmə aldığım diqqətinizdən yayınmayıb. Əfsanə adlandırdıqlarımız haqda hamımız az-çox məlumata sahibik. Ənənəni pozmaq olmaz. Yenə demək olar ki, tanınmayan, amma gec tanıdığınıza görə peşman olacağınız, türkün sözü “həyat dolu” birinin hekayəsini bölüşəcəyəm.
1963-cü ildə Holloueylər ailəsinə daha bir üzv əlavə olundu. Adını İan (“Olli” deyə çağırırlar) qoydular. Ata Uilyam hələ o, doğulmamış gələcəyini planlaşdırmışdı: oğlu futbolçu olmalı idi. İan da atasının sözündən çıxmadı. O, qısa müddət ərzində “Bristol Siti” skautlarının diqqətini çəkdi. “Şəhərlilər” 9 yaşlı İana 12 illik müqavilə təklif etdilər. Eyni zamanda komanda rəhbərliyi Holloueyin bütün məktəb xərclərini qarşılamağa da razılıq vermişdi. Gəl gör ki, bizim bu İanın könlü başqa yerdə idi.
Ada futbolunu yaxından izləyənlər bilir, Bristolun 2 professional klubu var: “Bristol Siti” və “Bristol Rovers”. Şəhərin daha yaxşı maliyyə imkanlarına, daha güclü heyətə və daha çox azarkeşə malik klubu “Bristol Siti”di. İanın bütün sinif yoldaşları bir gün “şəhərlilər”in formasını geymək istəyirdi. Ancaq Hollouey yaşıdlarından fərqli düşünürdü. Olli tərəddüd edirdi: nə "hə" deyə bilərdi, nə də "yox". Ta ki şəhərin digər komandası “Rovers” Holloueylərin qapısını döyənə kimi. “Piratlar”ın təklifi “Siti” kimi cəlbedici olmasa da, İanın ürəyi onlardan yana idi. Nəticədə 9 yaşlı qəhrəmanımız Qordon Bennetin təklifini qəbul edir və “Rovers”ə transfer olur.
Günlərin birində 15 yaşlı İan məktəb avtobusunda Kim Mitçell adlı bir qıza ilk görüşdəcə aşiq olur. Onların hekayəsi amerikan filmlərindən bildiyimiz, bizə yaxşı tanış olan səhnə kimidi. Məktəbin məşhur oğlanı və gözəl qızı arasındakı sevgi macərası o gün başlayır. Dediyinə görə, 3 aya yaxın Kimi izləyir və nəhayət, hisslərini ona deyir. Sən demə, xanım Mitçell də İana qarşı boş deyilmiş. Kim Holloueyin oyunlarını tribunada izləməyə başlayır. Artıq İanın ürəyində təkcə “Rovers”ə yox, həm də Kimə yer var idi.
İanın komandadakı işləri qaydasında gedirdi. 17 yaşında peşəkar olan yarımmüdafiəçi iki dəfə klub azarkeşləri tərəfindən ilin ən yaxşı gənc futbolçusu seçilməyə də fürsət tapmışdı.
İan 20 yaşına çatanda artıq seçim etməli idi. Kimin ailəsi qızlarının münasibətinin rəsmiləşməsinin tərəfdarı idi. Ancaq hər gəncdə olduğu kimi, Olli də erkən yaşda evlənməkdən qorxurdu. O, hələ həyata atılmağa hazır olmadığını düşünürdü. Nəticədə ailə təzyiqi ucbatından Kim İanın fikrinin başqa olduğu, onunla evlənmək istəmədiyi qənaətinə gələrək Holloueyi tərk etdi. İlk cümlədə bəzi çətinliklərdən bəhs etmişdim. Onların zamanıdır.
İlk öncə İan ən yaxın komanda yoldaşı Mayk Barretti xərçəngə qurban verir. Çox keçmədən isə Kimin məhəllənin tipik imkanlı ailələrindən birinin oğlu ilə nişanlandığını öyrənir. Artıq onu Bristola bağlayan bir şey qalmamışdı: nə Barrett var idi, nə də Kim. Şəhər unutmaq istədiyi köhnə xatirələri onun yadına salırdı. Keçmişindən qaçmaq istəyən İan “Uimbldon”un təklifini qəbul edir və Londonun yolunu tutur.
Londonda həyat qaydasında gedirdi. Bir gün İan komanda tərəfindən verilən istirahətdən istifadə edərək ailəsini ziyarət etmək qərarına gəlir. Yəni Bristola yollanır. Yemək zamanı anası Jan Hollouey ona həyatının sonrakı gedişatını dəyişəcək bir şeydən bəhs edir, Kimin xəstəxanada yatdığı, ağciyərində xəstəlik olduğu və vəziyyətinin ağırlığından danışır. İan dərhal keçmiş sevgilisinin yanına yollanır. Nişanlısı otaqda olsa da, Kim Holloueyi görən zaman, sanki dərmanı Ollidə imiş kimi onu qucaqlayır. Ertəsi gün İan məcburiyyətdən Londona qayıdır. Amma ürəyi Kimin yanında idi. Futbol barədə düşünmək belə istəmirdi.
Bir müddət sonra anası Jan ona zəng edir və Kimin nişanlısından ayrıldığını deyir. Məsələnin məğzinə gəlim. Kimin xərçəng olduğu ortaya çıxır. Həkimlər ona ömrünün az qaldığını deyirlər. Həmin günlərdə nişanlısı demək olar ki, onun qeydinə qalmırmış. Kim isə son istəyini reallaşdırmaq qərarına gəlir. O günlərdə tək arzusu son anlarını yenidən İanla keçirmək idi. Ollinin hekayəsi bir telefon zəngi ilə yenidən yazılır. O, sevdiyi qadından heç vaxt imtina etməmişdi, Kim nişanı atanda belə, indi də edə bilməzdi. İan hər həftə Kimi görmək üçün London-Bristol arası məsafə qət edir.
Kim İanı tez-tez görürdü və getdikcə vəziyyəti yaxşıya doğru gedirdi, amma İan çox yorulurdu. “Uimbldon”da qalmasının qeyri-mümkün olduğunu anlayan Olli “Brentford”a keçdi. İan sevdiyi qadın üçün Premyer Liqa arzusunu yarıda qoyub, 1-ci divizion (sayca 3-cü) klubuna transfer olmuşdu. Futbol onun üçün Kimdən sonra gəlirdi. Daha sonra İan və Kim evlənirlər. Hə, bir də möcüzə reallaşır: Kim xərçəngə qalib gəlir.
Hər şey yaxşıya doğru gedirdi. Amma bu səfər İanın atası Uilyamın vəziyyəti ağırlaşır. Bu səbəbdən o, 1987-ci ildə evinə - “Bristol Rovers”ə qayıtmalı olur. Amma ata Uilyam Kim kimi, çətini bacara bilmir. İan atasının ölüm xəbərini oyun zamanı alır.
İan ata acısını Kimin ona bəxş etdiyi övlad sevgisi ilə gec də olsa, üzərindən ata bildi. Artıq köhnə formasını bərpa edə bilmişdi. Hədəfi bir gün Premyer Liqada oynamaq idi. Bir müddət sonra İanın əkiz qızları dünyaya gəldi. Əkizlərdən sonra evdə vəziyyət əvvəlkindən fərqli idi. Qızların az yatması, tez-tez ağlaması onları həkimə getməyə vadar etdi. Nəticədə əkizlərin eşitmə əngəlli olduqları ortaya çıxdı. İan növbəti dəfə zərbə almışdı. Amma yenə dik durmaq məcburiyyətində idi. Bunun da öhdəsindən gəldi. İan və Kim Bristol Universiteti daxilində fəaliyyət göstərən və eşitmə əngəlli uşaqları olan valideynlərə yeni dil öyrədən kurslara qatıldılar. Kurs sayəsində həyatları normala döndü, artıq qızları ilə ünsiyyətdə ola bilirdilər. Eyni zamanda böyük oğullarının diqqətdən kənar qalmaması üçün ona da vaxt ayırırdılar.
İan ailəsinə daha yaxşı baxa bilmək və Premyer Liqa arzusunu reallaşdırmaq üçün təklifləri dəyərləndirirdi. Bir müddət sonra “Kuins Park”ın təklifini qəbul etdi. KPR-dakı ilk mövsümün ardından hədəfinə çatdı: 1992-ci ildə London klubu Premyer Liqaya yüksəldi. Amma yenə ailəsi və Kim... Artıq qızların məktəbə getmək zamanı gəlmişdi. Londonda eşitmə əngəllilər üçün olan məktəb şəhərdən çox uzaq idi və qızlar hər gün o yolu getməkdən yorulurdular. Bununla yanaşı, ölkənin ən yaxşı belə məktəbi İanın doğma Bristolunda yerləşirdi. KPR rəhbərliyindən icazə alan Olli klubdan ayrılmasa da, Bristolda yaşamağa başladı. Həftədə 5 gün məşqlərə qatılmaq üçün Bristol-London arası yol ölçürdü. Ağır rejimə 1996-cı ilə kimi dözdü, düz 3 il... Artıq əvvəlki kimi gənc deyildi. “Bristol Rovers” yenə onunla maraqlanırdı, bu dəfə məşqçi-oyunçu kimi. İan 3-cü dəfə sevimli klubuna “hə” dedi.
3 ilin tamamında karyerasını bitirib, “Rovers”in baş məşqçisi oldu. 2001-ci ildə yenidən “Kuins Park”a qayıtdı. 2004-cü ildə London klubunu Çempionşipə çıxardaraq ilk uğuruna imza atdı. Adının “Lester Siti” ilə hallanması KPR rəhbərliyinin xoşuna gəlmədi və 2006-cı ildə onunla yollar ayrıldı. Qısa müddət “Plimut Arqayl” və “Lester Siti”də çalışdıqdan sonra karyerasına bir illik fasilə verdi.
Bu arada İanın dördüncü uşağı dünyaya gəldi. Nə qədər qəribə olsa da, bu dəfə də eşitmə əngəlli... İan və Kimdə nadir hallarda rastlanan DNA uyğunsuzluğu var idi və bu, sözünü deyirdi. İanın diliylə desək, 4 uşaqdan 3-nün eşitmə əngəlli olması lotereyada 5-də 5 tapmaq kimi bir şey idi. Amma bu səfər əkizlərdəki kimi, təcrübəsiz deyildilər. İan və Kim artıq ünsiyyət cəhətdən heç bir çətinlik çəkmirdilər.
Bir mövsümlük fasilədən sonra İan “Blekpul”la anlaşdı. Elə ilk ilindəcə büdcəsi kiçik olan klubla tarix yazaraq Premyer Liqaya yüksəldi. Komanda demək olar ki, azad agentlərdən və icarəyə götürülmüş futbolçulardan qurulmuşdu. İan “Blekpul”a açıq  futbol oynadırdı. O, “Barselona” və İspaniyanın “tiki-taka”sına vurulmuşdu:
“İspaniya kimi “tiki-taka” oynamalarını istəyirəm. Komandamı İspaniya kimi oynayarkən görmək istəyirəm. Necə pas atırlar, necə top saxlayırlar, görürsünüz? Möhtəşəmdi. Nəyimiz əksikdi? Niyə biz onlar kimi oynamayaq?”
Dediyini də etdi, təbii, əlindəki oyunçularla oynaya bildiyi qədər oynatdı “tiki-taka”sını. “Mandarinlər” itiriləcək bir şeyləri yoxmuş kimi oyunlara çıxırdılar. Müdafiəni öndə qurub, irəlidə pressinq və bol pasla oynayırdılar. Cinah müdafiəçiləri demək olar ki, hər hücumda irəli çıxırdılar. Onlar künc bayrağına yaxınlaşanda cərimə meydançasında mütləq 5-6 “Blekpul”lu futbolçu olurdu. Nəticədə arxaya qayıdarkən çətinlik çəkirdilər və qapılarında çox qol görürdülər. Amma İan dediyindən dönmədi, sona qədər açıq futbol oynatdı. İPL-də keçirtdikləri bir mövsüm ərzində oynadıqları görüşlərin 14-də qapılarında 3 və 3-dən artıq qol gördülər. Hətta “Arsenal” mövsümün əvvəlindəcə Uolkottun ulduzlaşdığı matçda onları 6 dəfə cəzalandırmışdı.
Daha sonra “Liverpul”dan tanıdığımız, indilərdə isə “Stok Siti”nin formasını geyən Çarli Adams o günlərdə “Blekpul”un əsas ulduzu idi. Ayan Evatt var idi, Qeri Teylor-Fletçeri də unutmaq olmaz. Hətta Harri Rednappa görə, İanın “Blekpul”da etdiklərini Mourinyo “Çelsi”də edə bilməzdi.
Çempionat başa çatanda sondan ikinci olan “Blekpul” aid olduğu yerə - Çempionşipə qayıtdı. Amma bütün futbolsevərlərin sevgisini qazanaraq... Bir il daha “mandarinlər”lə qalan İan 2012-də “Kristal Pelas”ın yolunu tutdu. O, London klubunu da ilk mövsümündə İPL-ə çıxardı. Amma sonrakı il ilk 8 matçda qazanılan 3 xalı uğursuzluq sayaraq istefa etdi.
2014-cü ildə adanın bəlkə də ən çox nifrət edilən klubuyla ən çox sevilən adamı bir araya gəldi. İan “Milluoll”un baş məşqçisi oldu. Amma DNA uyğunsuzluğu burda da sözünü dedi. 2015-ci ilin ortalarında İan ilk dəfə bir klubdan qovuldu. “Milluoll” isə mövsümün sonunda Liqa 1-ə (sayca 3-cü divizion) düşdü.
Oxuduğunuz kimi, İanın həyatı çətinliklərlə doludu. Ancaq onu hər dəfə TV-də görəndə və ya müsahibələrini oxuyanda heç də elə bir həyatı olduğunu düşünməzsiniz. İan Hollouey ada futbolunun ən gülərüz simalarındandır. Həyata optimist baxışı, verdiyi maraqlı və bir o qədər gülməli açıqlamaları – bunlarla onu xarakterizə edə bilərəm. Bəlkə də yaşadıqları onu daxilən gücləndirib.
“Çesterfild”lə oyundan sonra dedikləri isə əfsanələr arasına çoxdan girib:  “Gecələr çölə çıxanda qadın axtarırıq və birini tapırıq. Bəzi həftələr tapdığımız qadınlar çox gözəl olurlar, bəzi həftələr isə çirkin. Bugünkü performansımız da gözəl olmayan qadın kimidi, amma ən azından onu taksiyə mindirmişik. Bəlkə evə apardığımız ən gözəl qadın deyil, amma canayaxındı, bu səbəbdən ona təşəkkür edirəm. Gəlin, qəhvə içək”.
“Plimut”da çalışarkən “Sanderlend”lə görüşdən sonra 700 azarkeşə içki alan, saçım olsa, rok ulduzu olardım deyən, arada da Pit Doertiyə sataşan adam, “Dumanlı Albion”dan hekayələr”ə son qoymaq üçün səndən yaxşısını tapa bilmədim.
Cimmi Qlassla başlayan macəranın sonuna gəldik. Artıq İngiltərə Premyer Liqası start götürür. Hekayələr yaşıl meydanlarda yazılacaq, mənə söz düşməz.
“Dumanlı Albion”dan hekayələr"də mümkün qədər ada futbolunun gizli qəhrəmanları haqda bildiklərimi bölüşməyə çalışdım. Alındı, ya yox? Söz sizdədi.